Halat Seçimi Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

Halat kompozisyonları; çalışma koşullarına, maruz kalacağı yüke ve hayati risk olasılığına göre seçilir. Halat seçimi ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerin dikkate alınmasında fayda görülmektedir.

Tel Mukavemeti
Halatların;
• Kopma yükü,
• Ezilme ve çarpmalara karşı direnci,
• Esnekliği,
• Eğilme yorulma direnci
tel mukavemet değerine göre değişmektedir.

Halat Konstrüksiyonları

Halatların;
• Aşınma ve darbelere karşı direnci,
• Eğilme yorulma direnci
halat kompozisyonuna göre değişmektedir. Ekonomik halat ömrü ve kullanım şartları dikkate alınırken bu özellikler de dikkate alınmalıdır. Dış telleri kalın 6x7(1+6) ve 6x10 FS(3+7) gibi halatlar aşınma ve ezilmelere en büyük direnci gösterirken yapısında çok sayıda ince tel bulunduran örneğin 6x37 grubu halatlar, eğilme yorulmasına karşı en büyük dayanım özelliği gösterirler. Bu iki grup arasında 6x19 filler ve esnek 6x19 grubu halatlarda bu özellikler dengelenmiştir. Bu nedenlerle bu tip halatlar, özellikle orta dereceli hızlarda, ağır hizmet kaldırma ve çalışma halatları olarak yaygın şekilde kullanılırlar.

Halat Seçimine Etki Eden Faktörler

Halat Emniyet Katsayısı, Metalik Kesit Alanı

Emniyet katsayısının amacı, halat üzerindeki değişik kuvvetlerin toplamı ile halat kopma yükü arasında tatmin edici bir oran tespit etmektir. Bu oranın tespitinde,

• Halatın kendi ağırlığı “statik ağırlık”,
•Ani yüklenme ağırlıkları” dinamik ağırlık”,
•Hızlanma ve yavaşlama anındaki kuvvet değişimleri” ivmeli ağırlık”,
•Bükülmelerde oluşan gerilimler “halat verimlilik oranı”,
•Vibrasyon ve sarılım anında oluşan gerilim değişiklikleri,
•Taşınan cinsi (insan, malzeme vb.),
• Kullanım şartları,
•Halat ömür tayinindeki güçlükler,
•Kullanım hatalarına bağlı tahmin edilemeyen değişmeler
gibi etkenler dikkate alınmalıdır.

Metalik Kesit Alanı, elastik uzamaların tespitinde ve hazır tablolar olmadığında halat kopma yükü hesaplamalarında kullanılabilir. Kopma yükü, metalik alan tel kopma yükü aralığı ortalaması ile çarpılarak tespit edilebilir. Örneğin 160-185 kg/mm2 aralıkta ortalama mukavemet 172,5 kg/mm2’ dir. Hesaplanmış Halat Kopma Yükü P;
P=Metalik Kesit Alanı(mm2) x Tel Mukavemeti (kg/mm2) x Halat Kaybı Katsayısı
şeklinde formül edilir.

Halat Açısı-Kaldırma Kapasitesi ve Kullanımda Dikkat Edilecek Hususlar

•Sapanla belli bir açı yapılan kaldırmalarda halatın yük kaldırma kapasitesinin etkilendiği dikkate alınmalıdır.

Kaldırma Açısı ve Halat Kaldırma Kapasitesi İlişkisi

•Halatlar, tel kesilmelerini engellemek için kesinlikle keskin köşelere değecek şekilde kullanılmamalıdır. 3. Lif özlü Halatlar yüksek sıcaklıklarda, örneğin ergimiş metallerin taşınmasında kullanılmamalıdır.
•Halat çapı, kırık tel sayısı, yağlama vb. önemli hususların kullanım sırasındaki durumu sürekli kontrol edilmeli ve bunlar kayıt altına alınmalıdır.
•Çift olarak kullanılan halatlar mutlaka birlikte takılmalı, birlikte değerlendirilmeli ve sökülmelidir.

Halat Talebi Yaparken Bilinmesi Gerekenler

Halat talebi yaparken öncelikli olarak bilinmesi gereken halat standartıdır.Standart yok ise;

1-Halatın Çapı,
2- Uzunluğu,
3-Konstrüksiyonu,
4-Sarım Yönü,
5-Damar Sayısı,
6-Damardaki Tel Sayısı,
7-Damar Konstrüksiyonu,
8-Tel Mukavemeti,
9-Öz Cinsi,
10-Yüzey Kaplaması ,
11- Yağlama tipinin belirtilmesi gerekir.

Hiçbir standart ve teknik bilgi yoksa veya kullanılan mevcut halat uygun değilse tarafımızla iletişime geçmeniz gerekmektedir.

Halat Talebi Yaparken Gerekli Olan Bilgiler Ve Doğru Kullanım Şekilleri:

Halat Çapı Ölçümü : Halat Çapı, halat dış tel ve demetlerini çevreleyen ve tüm halat kesitini içine alan çemberin çapıdır. Halat ölçümünde ölçü cihazın çenelerinin mutlaka en dış iki demete temas etmesi gerekir.Aşağıda doğru ölçüm gösterirmiştir.Doğru ölçüm yapılmadığı takdirde halat çapı olması gerekenin altında bir değer verecektir.

Makara, Tambur ve Halat ilişkileri

Makara ve tambur çapları ile bunlar üzerindeki yivlerin çap ve diğer özellikleri, halat ömrü üzerinde çok büyük etkiye sahiptir.Tambur ve makaraların, uygun malzemeden yapılması halat ömrü açısından faydalıdır. Eğer yivler gerekenden geniş ve halat temas açısı da fazla ise halatta ovalleşme, gerekenden dar ve az ise bu durumda tel ve demetlerin sıkışması ve tel hareketlerinin önlenmesi söz konusudur.Halat ve yiv arasındaki temas yüzeyi arttıkça, aşınma ve servis ömrü azalmakta olup doğru kullanım aşağıda şekli gösterilmiştir.

Halat Açma,Sarma ve Aktarma Şekilleri:

Halatlarımız, genelde makaraya sarılı veya kangal şeklinde teslim edilmekte olup kullanım veya aktarma amacıyla halat devreye alınması sırasında halatın hasar almaması için aşağıda gösterilen biçimde açma,sarma ve aktarma işlemi yapılması gerekmektedir.

Yanlış Halat Açılmasından Kaynaklanan Hatalar

Halka ve gam meydana getirilmiş halatların tamiri mümkün değildir ve bu durum halatların devre dışı kalmalarına neden olur. Bu tür kullanım hatalarından dolayı meydana gelen halat hasarlanmalarında imalatçının kusuru olamaz. Benzeri durumlara meydan vermemek amacıyla halat açımında ve belli boylara kesme işlemlerinde mutlaka belli bir gerginin kullanıldığı aktarma makineleri kullanılmalıdır. Halatlar, çalışan bir sistemin parçası olmaları nedeniyle, kullanım öncesi çok dikkatli bir şekilde depolama işlemine tabi tutulmalıdır. Bütün bu faaliyetlerde, halat kalitesini etkileyecek dış etkenlerin, halatlara teması önlenmelidir. Unutulmamalıdır ki, halatlar, yakından incelendiklerinde görüleceği gibi, çok sayıda ince tellerden meydana gelmekte ve bu durum dış etkilere karşı çok hassas bir yapı oluşturmaktadır.

Dönmez Halatlar

Özellikle dönmez halatların aktarma, uç kesme ve kullanım sırasında diğer halatlardan daha hassas olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle;
a. Dönmez halatların her iki ucu kesilmeden önce mutlaka sıkıca bağlanmalıdır.
b. Aktarma ve boy kesme işlemleri bu işe uygun aktarma makinelerinde ve Şekil 10’ da gösterilen kurallara uygun şekilde yapılmalıdır.
c. Halat vince monte edilmeden önce mümkün olduğu takdirde yere düz olarak serilmeli varsa iç gerilmeleri giderecek şekilde kendi ekseni etrafında dönmesine izin verilmelidir. Daha sonra vince bağlanan halat en az bir saat yüksüz çalıştırılmalı, bu sırada meydana gelebilecek iç gerilmelerin giderilmesi amacı ile uçlar serbest hale getirilerek demet veya çelik özün hareket etmesine izin verilmeli, daha sonra yeniden kesilen halat uçları uygun şekilde sabitlenerek vince bağlanmalıdır. Kullanım sırasında herhangi bir nedenle halatın döndürülerek sinir meydana getirilmesi halinde yukarıda belirtilen uç kesme işlemi yeniden uygulanmalıdır.
d. Kullanım sırasında ani yüklerin uygulanmasından kaçınılmalı ve halatın küçük çaplı makaralardan geçmemesi ve keskin köşelere sürtmemesi sağlanmalıdır. Bu amaçla Tablo-2’de makara çapı için verilen 42 katsayısı ve yüklemeler için en az 8 emniyet katsayısı dikkate alınmalıdır.
e. Dönmez halatlar çalışırken ani yük boşaltılması yapılmamalıdır.
f. Dönmez halat uçları kullanım öncesi ve kesme esnasında mutlaka bağlanmalıdır.
g. Dönmez halatlar yük altında diğer dış kuvvetlerin etkisi ile döndürülmemelidir.

Halat Depolanması Ve Taşınması

1-Halatlar ıslanmayacak şekilde temiz kuru ve güneş almayacak yerlerde muhafaza edilmelidir.Paslanmaması için yerle temas etmesinden kaçınılıp mümkünse palet üzerinde naylon malzemeyle sarılmak suretiyle nem ve rutubete karşı dikkatli olunmalıdır.
2-Halatlar taşıma esnasında zarar görmemesi için halat yüzeyi hiçbir şekilde keskin sert ve köşeli malzemeler ile temas etmemelidir.

Halat Yağlanması

Genel olarak halat yağları:
1. Alkali ve asit içermemeli,
2. Tel yüzeyine yeterli yapışma kuvveti sağlamalı,
3. Gerçek çalışma koşullarında çözünmemeli,
4. Tel ve demet aralarına kolaylıkla nüfuz edebilecek viskozitede olmalı,
5. Yüksek film mukavemetine sahip olmalı,
6. Oksitlenme ve suya karşı dirençli olmalı,
7. İçerisinde herhangi bir bakteriyel zararlı taşımamalıdır.

Halat yağlama faydaları; aşınmayı önlemek,kullanım ömrünü uzatmak,korozyona karşı korumak ve tel ve demetlerin birbirine kaynamasını sağlamaktır.Böylece halat paslanmaya karşı daha dirençli olur.

Başlıca yağlama Modelleri aşağıda gösterilmiştir;